ĐẬU MÙA KHỈ

ĐẬU MÙA KHỈ CÓ KHẢ NĂNG LAN TRÀN?

BS Trần Tịnh Hiền

MONKEYPOX (đậu mùa khỉ), một loại bệnh truyền nhiễm rất hiếm, lâm sàng tương tự bệnh ĐẬU MÙA (smallpox) trước đây, có vẻ đang lây lan đến nhiều nước phát triển. Ngày 7/5/2022 ca đầu tiên (của đợt dịch hiện nay) được phát hiện ở Anh Quốc từ một người đi từ Nigeria và hiện nay nước Anh đã có 20 cas. Liên tiếp sau đó Đức, Pháp, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha rồi Mỹ  cũng phát hiện nhiều trường hợp tương tự. Đến hôm nay thứ Bảy 21-5-2022 đã có 127 cas được 11 quốc gia báo cáo…

Các chuyên gia dịch tể học đang thảo luận về sự lan truyền nhanh chóng của “Đậu Mùa Khỉ” với câu hỏi là bệnh từ một hiện tượng siêu lây lan “super-speading event” ví dụ như sau một vụ tụ tập đông người hay từ một chuỗi lây lan trong cộng đồng đã không được ghi nhận trước đó… Để trả lời câu hỏi này cần xét nghiệm về phả hệ di truyền của virus (philogenetics). Báo cáo từ Tây Ban Nha cho thấy có vẻ những trường hợp ở đấy có liên quan đến một nhà tắm hơi (sauna) của những người đồng tính (gay) và tiếp theo là lễ hội của nhóm này ở Gran Canaria vào thời gian 5-15/5/2022 với gần 30,000 người tham dự từ khắp Châu Âu! Thời gian bùng phát chỉ trong 1 tuần trên khắp châu Âu và Bắc Mỹ là yếu tố củng cố cho giả thuyết này…Ở Mỹ ca đầu tiên ở Massachusetts là một bệnh nhân trước đó đi qua Canada bằng phương tiện cá nhân…Canada đã báo cáo có hơn 10 ca ở vùng Montreal.

Đậu Mùa Khỉ được tìm thấy ở vùng Tây và Trung Châu Phi và cũng có thể gặp ở châu Âu mà phần lớn liên quan đến du lịch nước ngoài hay nhập các động vật đã bị nhiễm virus. Trong năm 2021 US-CDC báo có 02 trường hợp đi Nigeria Châu Phi trở về.

Bệnh lây do tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ: qua da, màng nhầy bị tổn thương trước đó; lây qua các giọt bắn đường hô hấp, dịch tiết từ cơ thể hay tiếp xúc với chăn mền người bệnh…Khi các mụn mủ khô đi thì các vảy còn mang virus cũng có thể làm lây bệnh khi người chung quanh hít phải như bụi bặm…(cần mang khẩu trang!).

Sau 7-14 ngày ủ bệnh thì bắt đầu có các triệu chứng không đặc hiệu sốt như cảm cúm có kèm lạnh run, mệt mõi, nhức đầu và người cảm thấy yếu đi… sau đó các hạch bạch huyết bị sưng lên (khác biệt với bệnh đậu mùa cổ điển). Từ 1-3 ngày sau khi sốt thì nổi ban đậu qua các thời kỳ : mẫn đỏ (macule) mụn gồ lên (papule), có mụn nước (vesicule) và có mũ (bị nhiễm trùng) cuối cùng khô lại đóng vảy đen (scabs)… bệnh kéo dài từ 2-4 tuần. Tử vong khoảng 1%

Chưa biết rõ Đậu Mùa Khỉ từ đâu ra! Cái tên monkeypox có từ 1958. Khi có bệnh phát ở 2 dòng khỉ nuôi để nghiên cứu của US – CDC. Bệnh trên người phát hiện năm 1970 ở Congo không biết nguồn lây từ đâu. Sau 40 năm thì đến 2017 lại thấy ở Nigeria…

Hiện giờ US-CDC đã cảnh báo cho các BS chú ý về bệnh Đậu Mùa Khỉ sau khi phát hiện ca đầu tiên ở Massachusetts và chính phủ liên bang đã quyết định mua 119 triệu USD vaccine (Jynneos vaccines) có thể phòng cả Đậu Mùa và Đậu Mùa khỉ …